MAKALELER
Savaş suçu nedir ve Putin Ukrayna nedeniyle yargılanabilir mi?
Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky, bir doğum ve çocuk hastanesine yapılan saldırıyı "savaş suçu" olarak nitelendirdi. Aksi Rus makamlar tarafından iddia edilse de , Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin dediği gibi "savaşın bile kuralları vardır". Bu kurallar, Cenevre Sözleşmeleri adı verilen anlaşmalar da ve bir dizi başka uluslararası yasa ve anlaşma da yer almaktadır.
Savaş suçu nedir?
Sivillere ve hayatta kalmaları için hayati önem taşıyan altyapıya saldırılamaz .Anti-personel kara mayınları ve kimyasal veya biyolojik silahlar gibi bazı silahlar, yol açtıkları korkunç acılar nedeniyle yasaklanmıştır .Savaş esiri haklarına sahip yaralı askerler de dahil olmak üzere, hasta ve yaralılara bakılmalıdır. Diğer yasalar işkence ve soykırımı - belirli bir insan grubunu kasıtlı olarak yok etme girişimini - yasaklar. Savaş sırasında bir gruba yönelik cinayet, tecavüz veya toplu zulüm gibi ciddi suçlar "insanlığa karşı suçlar" olarak bilinir.
Ukrayna'da hangi savaş suçu iddiaları var?
Ukrayna, Mariupol'daki doğum ve çocuk koğuşlarına Rus hava saldırısının bir savaş suçu olduğunu söyledi. Biri çocuk 3 kişi öldü, 17 personel ve hasta yaralandı.Rus birliklerinin kaçan Ukraynalı sivilleri hedef aldığına dair haberler de var.Misket bombalarının - çok sayıda bombaya ayrılan mühimmat - Harkov'un sivil bölgelerini vurduğuna dair kanıtlar var. Ne Rusya ne de Ukrayna, kullanımlarına dünya çapında bir yasak getirmedi, ancak bu olaylar yine de bir savaş suçu olarak kabul edilebilir. İngiltere Savunma Bakanlığı, Rusya'nın oksijeni emerek büyük bir vakum oluşturan termobarik patlayıcılar kullandığını söyledi. Bu yıkıcı patlayıcılar yasaklanmamıştır - ancak sivillerin yakınında kasıtlı kullanımları neredeyse kesinlikle savaş kurallarını çiğneyecektir. Birçok uzman, saldırgan harp kavramı altında işgalin kendisinin bir suç olduğunu savunuyor.
Şüpheli savaş suçluları nasıl takip edilir ve yargılanabilir ?
Her ülkenin şüpheli savaş suçlarını araştırma görevi vardır. Bazı milletler bunu diğerlerinden daha fazla yapıyor. Birleşik Krallık'ta üst düzey polis memurları, Ukrayna'daki olası suçlara ilişkin kanıtların toplanmasına yardımcı olmayı teklif etti.Yugoslavya'nın dağılmasından sonra işlenen savaş suçları mahkemesi de dahil olmak üzere, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana bir dizi tek seferlik mahkeme var.Hutu aşırılık yanlılarının 1994 yılında 100 günde 800.000 kişiyi katlettiği Ruanda da soykırımından sorumlu olanlardan bazılarını kovuşturmak için bir organ da kuruldu. Bugün, Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) ve Uluslararası Adalet Divanı (UAD) savaş kurallarını muhafaza eden rollere sahiptir.
Uluslararası Adalet Divanı
UAD, devletler arasındaki anlaşmazlıkları yönetir, ancak bireyleri kovuşturamaz. Ukrayna, işgal nedeniyle Rusya'ya orada dava açtı. UAD Rusya aleyhine karar verirse, bu kararı uygulama görevi BM Güvenlik Konseyi'ne (BMGK) düşer.Ancak BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesinden biri olan Rusya, herhangi bir yaptırım önerisini veto edebilir.
Uluslararası Ceza Mahkemesi
UCM, bireysel devletlerin mahkemelerinde önceden bulunmayan bireysel savaş suçlularını araştırır ve kovuşturur.1945'te hayatta kalan en önemli Nazi liderlerini yargılayan ve hapseden Nuremberg mahkemesi'nin modern ve kalıcı halefi Uluslararası Ceza Mahkemesidir.
UCM Ukrayna'daki suçları kovuşturabilir mi?
UCM'nin başsavcısı İngiliz avukat Karim Khan QC, Ukrayna'da savaş suçlarının işlendiğine inanmak için makul bir temel olduğunu ve soruşturma için 39 devletten izin aldığını söyledi. Müfettişler, Rusya'nın Kırım'ı Ukrayna'dan ilhak etmesinden önceki 2013 yılına kadar uzanan geçmiş ve şimdiki iddiaları inceleyecek.Şahıslara karşı delil varsa, savcı UCM yargıçlarından onları Lahey'de görülecek olan mahkemeye çıkarmak için tutuklama emri çıkarmalarını isteyecek. Mahkemenin yetkisi üzerindeki pratik sınırlamaların ortaya çıktığı yer burasıdır.Mahkemenin kendi polis gücü yoktur. Şüphelileri tutuklamak için devletlere güveniyor.Ancak Rusya mahkemenin bir üyesi değil - 2016'da çekildi. Başkan Putin hiçbir şüpheliyi iade etmeyecek.Bir şüpheli başka bir ülkeye gittiyse tutuklanabilir - ama bu çok büyük bir eğer ki.
Başkan Putin veya diğer liderler yargılanabilir mi?
Savaş suçunu işleyen bir askerin üzerine suç atmak, onlara ateş etmelerini emreden liderlerden çok daha kolaydır. Ancak UCM, "saldırgan savaş yürütme" suçunu da kovuşturabilir. Bu, meşru müdafaa amaçlı meşru askeri harekatın ötesinde, haksız bir işgal veya çatışma suçudur.
Ancak University College London'da uluslararası hukuk uzmanı olan Profesör Philippe Sands QC, UCM'nin Rusya'nın liderlerini bu suçtan dolayı yargılayamayacağını çünkü ülkenin mahkemeye imza atmadığını söylüyor. Teori de, BM Güvenlik Konseyi ICC'den bu suçu araştırmasını isteyebilir. Ancak yine de Rusya, konseyin beş daimi üyesinden biri olarak bunu veto edebilir.
Peki bireyleri yargılamanın başka bir yolu var mı?
UCM'nin etkinliği - ve uluslararası hukukun pratikte uygulanma şekli - sadece anlaşmalara değil, aynı zamanda siyaset ve diplomasiye de bağlıdır. Ve Prof Sands ve diğer birçok uzman, Nürnberg gibi, çözümün bir kez daha diplomasi ve uluslararası anlaşmada olduğunu savunuyor. Dünya liderlerini Ukrayna'daki saldırganlık suçunu kovuşturmak için tek seferlik bir mahkeme kurmaya çağırıyor.
Çeviri: Ramazan Bahadır Bölük